Dr Adam Kubacz

Prasa, drukarnie i księgarze w Miechowicach

Mieszkańcy Miechowic mogli korzystać z licznych tytułów prasowych ukazujących się na Górnym Śląsku. Wiele z nich na swoich łamach podejmowało problematykę związaną z Miechowicami. Najczęściej były to gazety i czasopisma wydawane w Bytomiu, Zabrzu i Gliwicach. Obok tych tytułów dostępne czasopisma, które ukazywały się w samych Miechowicach. Niektóre z nich były organami gminy. Miechowitzer Anzeiger Amtl. Publikationsorgan des Amtsbezirks Miechowitz und der Ortsbehörde“, które ukazywało się od 1 maja 1911 roku. Zastąpił on na pewien czas „Miechowitz Zeitung“. W dokumentach urzędowych organ ten okreslono jako politycznie neutralny. Roczna prenumerata kosztowała 80 marek, od 1914 roku podrożała na 125 marek. Gazeta ta ukazywała się we wtorki i soboty. Redaktorem gazety był Thomas Piontek. Uważał on swoje pismo jako urzędowy periodyk gminy Miechowice. „Miechowitzer Volksblatt“-gazeta o charakterze politycznym dla Miechowic i okolicy ukazująca się od 1 listopada1924 roku. Rozpoczęcia drukowania tego dziennika nakład wynosił. Najpewniej po roku 1933 roku przestało się ukazywać.„Miechowitzer Wochenblatt“- tytuł ten nie został wymieniony wśród znanych periodyków. Najpewniej nie zachowały się żadne egzemplarze tego tygodnika. Jedynie H. Schyma napisał, iż ukazywał się od 1923 roku w wydawnictwie Valentyna Sehera w Bytomiu, przy Gartenstrasse 11. Organ ten zastąpił wcześniejszy periodyk „Miechowitzer Anzeiger“. Bardzo szybko, bo już 1924 roku zaprzestano jego drukowania. Nowy wydawca-Seher od roku 1926 roku zaczął wydawać tygodnik „Der oberschlesische Land Bote“(tygodnik dla Karbia, Miechowic, Rokitnicy, Wieszowej, Mikulczyc, Borsigu-Biskipic, Bobrka i Szombierek). „Miechowitzer Zeitung”-w 1907 roku był wydawany przez W. Nowatiusa. Wydawca posiadał własną drukarnię w Miechowicach (przy Hindenburgstrasse). Przez krótki czas drukował także inne lokalne periodyki: „Mikültschitzer Zeitung“ i „Strehlitzer Zeitung“. Właściciele na potrzeby miejscowych organizacji drukowali ponadto ich statuty oraz ogłoszenia o imprezach organizowanych przez miejscowe towarzystwa. Prawnym właścicielem drukarni była jego żona Paulina Nowatius prócz drukowania książek reklamował się jako specjalista się w bindowaniu[1]. Bardzo szybko musiał zawiesić druk miechowickiej, gdyż nie opłacił w terminie opłaty związanej z prawem prasowym[2]. Pod koniec 1908 roku drukowanie jego zostało zawieszone. W 1916 roku zostało wznowione jego wydawanie. „Monatliche Nachrichten aus der evangelischen Pfarrgemeinde Miechowitz“ wychodzące z inicjatywy miejscowej gminy w latach 1923- 1941. Mimo, że „Ostoja Pokoju“ miała własną drukarnię to wydawano je w głębi Niemiec oraz przez pewien czas w Bytomiu.

Na terenie gminy Miechowice już od XIX wieku wśród mieszkańców pojawiły sięosoby związane z handlem książką. Jednym z księgarzy i wydawców pocztówek był Richard Kowoll. W początkach XX wieku zawodowymi księgarzami byli Karl Herm oraz Florian Ceglarek. Ten ostatni być może był też wydawcą. W jego zakładzie wydawano widokówki z Miechowic.
 Autorem zdjęć był bytomski fotograf E. Burgfels. Handlowano także polskimi wydawnictwami. Od okolo 1910 roku znanym księgarzem i kolporterem, członek zarządu Polskiego Towarzystwa Wyborczego był Paul Müller. W latach 20. w Miechowicach działało także polskie wydawnictwo (należące początkowo do T. Piontka, potem W. Skrzypka), które opublikowało m. in. dzieła księdza Augustyna Świdra (1886-1923), duchownego i literata pochodzącego z Siemianowic. Na własny użytek dzieła religijne drukowała ewangelicka „Ostoja Pokoju“
.

[1]Dotychczas w literaturze uznawano, że zaczęło ja wydawać dopiero w 1916 roku. Z 1907 roku zachowałasię reklama tej gazety. Zmienił się jednak wydawca. B. Gröschel, Die Presse Oberschlesien von den Anfängen bis zum Jahre 1945. Dokumentation und Strukturbeschreibung, Berlin 1993, s. 69.

[2] Tytuł ten na rynku pojawił się od 1907 roku (a nie jak dotychczas uznawano w 1916 roku). Zmienił się jednak wydawca. B. Gröschel, Die Presse Oberschlesien von den Anfängen bis zum Jahre 1945. Dokumentation und Strukturbeschreibung, Berlin 1993, s. 69. Nowatius prowadził też handel książkami i muzykaliami, artykułami papierniczymi. Prowadził też wypożyczalnię książek. Wydawał także inne regionalne czasopisma: „Mikultschützer Zeitung“ oraz „Gross- Strehlitzer Volksblatt“. AP Kat. 12/652/0/ akta gminy Miechowice, sygn. 239 Zeitungswesen, s. 23 pismo na druku reklamowym.


Dr Adam Kubacz

Tekst przysięgi sołtysów miechowickich sporządzony w 1879 roku w języku polskim (dołączono do niego także tekst niemiecki uwiarygodniony przez notariusza krajowego w Raciborzu[1]

„Działo się

W Bytomiu na górnem śląsku dnia jedynostego Sierpnia, tysiąc osiemset siedemdziesiatego roku[2].

Przed podpisanem w Bytomiu Górnem Sląsku mieszkaiącem Notariuszem okręgu sądu krolewskiego appellacyinego w Raciborzu Janem Wrzodek ztemi wspoł podpisanemi pelnoletniemi i Notariuszowi osobiście znajomemi swiadkami instrumentu, to iest:

1 szewskiem mistrzem panem Franciszkiem Grziwocz, tutaj mieszkający,

2 handlerzem panem Anton Trzisiglowskij, tez tu mieszkający,

kto remi Notariuszowi, iako oni upewniaią żaden ztych stossunkow naprzeciw nie stoi, które by ich wedlug tych im ogłoszonych Paragrafow piątego az do dziewiątego prawa zdnia jedenastego Lipca tysiąc osiemset czterdzieści piątego roku, z uczestnictwa tego Działa wyłączały, stawili się dzisiaj zosob znani i od spraw zdatni:  

-zagrodnik Paweł Pietzka,
    -posiedziciel miejsca Johann Schikora
    -posiedziciel miejsca Johann Jakschik, 

wsyiscy w Miechowicach zamieszkali.

Ci sami są tylko polski mowy mozni, i nie wstanie się niemiecki mowie zupełnie doskonale-wytlomaczyc. Podpisany Notariusz tak iak i ci oba wyszpomienioni świadkowie instrumentu są, iak oni tutaj wszyuiscy trzech upewniaią tez polski mowy, zapełnie mozni, przeta stało się spisanie i wywiedzenie następującego Aktu bez przyzwania Tłumacza w niemiecki i w polski mowie iako następuie:

Ci trzech tutaj dostawioni komparencio ogłosili, a to w jeich urzędowem przymiocie zakoli legitimirowani zastępmcy polityczny gminy Miechowitz tutejszego krysu[3]-, to iest Paweł Pietzka

Gminny urzędnik, i Johann Schikora i Johann Jakschik za Gminnych tu pomieniony gminy, następujący spis długu do notarialnego protokołu:

 

[1] Zachowany jest tekst oryginalny bez żadnej ingerencji autora. Pisownia jest bardzo charakterystyczna, niektóre pojęcia czy terminy są pisane w różnoraki sposób.

[2]Przysięga odbyła się w 1879 roku, co wynika z tekstu.

[3] Z niemieckiego oznaczjące powiat bytomski.

Polityczna gmina Miechowitze  otrzymała od prowincialny pomocny kassy dla sląska podług statutuw tej samej od czterech dwudziestego Maja tysiąc osiemset pięćdziesiąt trzeciego roku do cela zgładzynia skolnych budownych kosztow i do wyszynkowania domostewa dla horych pozyczkę piętnaście tysięcy Mark. W Imieniu tejze politycny gminy Miechowitz, (przedzielone

I na zasadzie tego tu przyłączonego ukoncynia tej samej od czternostego Maja tysiąc osiemset siedemdziesiąt dziewiątego roku obowiązujemy, my tę od nas zastąpionom wysz pomienionym gmine tenze pożÿckę az do pierwszego Grudnia tysiąc osiemset siedemdziesiąt dziewiątego roku z pięcimi procentami rocnie urokowac, i od tegoz przed pomiarkowanego pierwszego Grudnia tysiąc osiemset siedemdziesiąt dziewiątego roku to urokowanie i zgładzynie tej porzycki podług tego ustanowionego aktu du zgładzynia przez cztery dwadzieścia lat połrocnie kazdrego pierwszego Czerwca i pierwszego Grudnia po pięćset czterdzieści Mark freinie bez poczte na rachunek prowincialny, pomocny kassy,- Landowy, głowny kassie z sląska do Wrocławia odbÿwac , a ztom gdrugom połowom tego ostatniego roku tez ieszcze do zupełny Amortysacyie potrzebną dodatkową illosc osiem Mark dziewięntnascie fynikow odesłać, iak tez te wszystkie przez to wypozycanie i nazad zapłatę tej pozÿczki się stałe koszta ponosie, te do tego tu potrzebne pieniązne srodki zprzemogi i zprzyhodow tej polityczny gminy Miechowitz dobierac, albo tez iak wpotrzebnem razie przez wypisane illosci składać , i iak przez te odpłaty tę całą porzyckę raznie urokowac zgładzac.

Ten nam znajomem przeznacyniom z paragrafow piętnastego , szesnastego i dziwiętnostego Statutow prowincialny, pomocny kassy, od czterech dwudziestego Maja tysiąc osiemset pięćdziesiąt trzeciego roku podejmujemy my się lub ta polityczna Gmina Miechowitze w wszystkiem.

My porządamy:

Ten Dział raz dla prowincialny pomocny-kassy dla sląska wygotowac, i to wygotowanioe nam do rąk gminnego urzędnika Pawła Pietzki z Miechowitz dostawic:

Ten Dział iest przÿtomnem wobecnosci Notariusza z tych obuch świadków instrumentu tak niemiecki iak i tez wpolski mowie głosno przeczytany lub głosno przedłożony od nich przyięty i z tem polskim uczynionem przesadzÿniem jego iako następuie poznakowany 

Na końcu tekstu:

Odrysowana pieczęć gminy amtowa – urzędowa  - „Gemeinde Miechowitz  Kreiss Beuthen

Paul Pietzka Gemeindevorsteher

Johan Schikora

Johann Jakschik”

1234567891011
 

Główna