Elżbieta Czop-Łanoszka
Współczesne zagrożenia dzieci i młodzieży w Sieci
Abstract:
With the development of the Internet new criminal threats have emerged.
Here, we can enumerate presenting, publishing as well as obtaining
explicit sexual content. Other examples of criminal activity are
grooming as well as promoting and approving actions of pedophile
character.
Key-words:
cyberspace , cyber violence , explicit content.
Słowa-kluczowe:
cyberprzestrzeń, cyberprzemoc, określona zawartość.
Wprowadzenie
Rozwój i zastosowanie nauki i techniki przynoszą wiele ułatwień w
codziennym życiu, stwarzają nowe możliwości, ale również nowe
zagrożenia. Dynamicznie zmieniający się świat nowoczesnego Internetu
powoduje konieczność działań, służących zarówno podniesieniu świadomości
społecznej dotyczącej zagrożeń on - line jak i zmianie przepisów
prawnych chroniących między innymi bezpieczne dzieciństwo w świecie
technologii. W Polsce zostało podjętych wiele działań na rzecz bezpieczeństwa dzieci
i młodzieży w sieci nowych technologii. W 1999 roku powstał Program
Komisji Europejskiej Safer Internet, którego celem było propagowanie
bezpiecznego korzystanie z nowoczesnych technologii. W 2005 roku do programu włączona została problematyka związana z
zagrożeniami wynikającymi z użytkowania telefonów komórkowych, gier on -
line, wymianą plików P2P
i innymi formami komunikacji on - line w czasie rzeczywistym (czaty i
komunikatory). Priorytetem programu na lata 2009–2013 jest zwalczanie
cyberprzemocy i uwodzenia dzieci w Internecie.
W Polsce w 2005 roku powołane zostaje Polskie Centrum Programu Safer
Internet (PCPSI) w ramach programu Komisji Europejskiej Safer Internet.
Tworzą je Fundacja Dzieci Niczyje oraz Naukowa i Akademicka Sieć
Komputerowa (koordynator PCPSI). Centrum podejmuje szereg kompleksowych
działań na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży korzystających z
Internetu i nowych technologii. Partnerem większości realizowanych przez
Centrum projektów jest Fundacja Orange.
„Fundacja Dzieci Niczyje jest organizacją pozarządową o charakterze
non-profit, która od 1991 r. zajmuje się szeroko rozumianą pomocą
dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i opiekunom. Fundacja prowadzi ośrodki pomocy, programy profilaktyki
krzywdzenia dzieci i organizuje specjalistyczne szkolenia dla profesjonalistów. Od 2004 r.
Fundacja Dzieci Niczyje realizuje kompleksowe działania na rzecz
bezpieczeństwa dzieci w Internecie”.
„Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa jest instytutem badawczym, który
prowadzi działalność naukową i badawczo-wdrożeniową w dziedzinie
bezpieczeństwa, niezawodności i efektywności sieci teleinformatycznych.
NASK prowadzi rejestr domeny.pl, jest operatorem telekomunikacyjnym. W
strukturach instytutu działa zespół CERT Polska, powołany w celu
reagowania na zdarzenia naruszające bezpieczeństwo w sieci Internet. W 1991 r. NASK podłączył Polskę do Internetu”.
W ramach Polskiego projekty „Safer Internet” realizowane są trzy
projekty :
Ø
„Saferinternet.pl - projekt, którego celem jest zwiększanie społecznej
świadomości na temat zagrożeń, jakie niosą ze sobą najnowsze techniki komunikacji.
Wśród podejmowanych działań priorytetem jest edukacja, zarówno dzieci,
jak i rodziców, a także podnoszenie kompetencji profesjonalistów w zakresie bezpiecznego
korzystania z Internetu”.
Ø
„Helpline.org.pl - projekt w ramach, którego
udzielana jest pomoc młodym internautom, rodzicom i profesjonalistom w
przypadkach zagrożeń związanych
Ø
z
korzystaniem z Internetu oraz telefonów komórkowych przez dzieci i
młodzież. Projekt realizowany jest przez Fundację Dzieci Niczyje oraz
Fundacje Orange”.
Ø
„Dyżurnet.pl
– punkt kontaktowy, tzw. hotline, do którego można anonimowo zgłaszać
przypadki występowania w Internecie treści zabronionych prawem takich,
jak pornografia dziecięca, pedofilia, treści o charakterze rasistowskim
i ksenofobicznym. Projekt realizowany przez Naukową i Akademicką Sieć
Komputerową”. Programy te propagują oraz edukują społeczeństwo jak bezpiecznie
poruszać się
po Sieci , gdyż bardzo łatwo jest stracić właściwą perspektywę i ocenę
sytuacji . Nie są one kierowane jedynie do dzieci i młodzieży, ale i do
Policji, pedagogów, lekarzy, pracowników socjalnych gdyż zagrożenia też
dotykają dorosłych, którzy z braku wiedzy nie wiedza, jakie podjąć
kroki.
Zagrożenia internetowe – wybrane zjawiska
Cyberprzestrzeń
zaczyna stawać się atrakcyjnym partnerem dla człowieka, brak rozsądnego
korzystania z niego prowadzi do tego, iż jest on w stanie zastąpić
rzeczywiste kontakty społeczne a niejednokrotnie staje się partnerem
życia codziennego. Ludzie, którzy bardzo dużo poruszają się w sieci,
posiadają znajomość komputera stają się niewydolni społecznie, nie są w
stanie nawiązać w rzeczywistym świecie kontaktów z drugą osoba. Ufają
tylko światu wirtualnemu, a ze względu na anonimowość przestają być
ostrożni, co powoduje pojawienie się różnych zagrożeń, na które
użytkownik Internety nie jest przygotowany. Brak świadomości u
użytkowników, że zagrożenie nie kończy się w momencie wyłączenia
komputera czy zmiany numeru telefonu komórkowego powoduje, iż stają się
ofiarami cyberprzemocy. Następuje to w momencie, kiedy sprawca i jego
wirtualne działania mają wpływ na życie dziecka /osoby dorosłej, w
szkole, w domu, w pracy. Sprawca powoduje,
że żyje ono w ciągłym stresie, obawiając się ujawnienie kompromitujących
materiałów. Cyberprzemoc może przybrać formy: nękania, straszenia,
obrażania, podszywania się, publikowania obraźliwych komentarzy czy też
publikowania i rozsyłania obraźliwych i nieprawdziwych informacji. Pojawienie się w sieci mowy nienawiści
powoduje rozpowszechnianie się antyspołecznych uprzedzeń i dyskryminacji
ze względu
np.
na pochodzenie etniczne, światopogląd religijny taki jak antysemityzm,
chrystianofobia, islamofobia czy tez rasizm. Kodeks Karny daje duże
możliwości ścigania sprawców cyberprzemocy, która najczęściej narusza
takie przepisy jak: „groźby karalne zawarte
w art. 190 kk, uporczywe nękanie –art. 190 a kk, zmuszanie do
określonego zachowania
art. 191 kk, zniesławienie art.212 kk, zniewaga art. 216 kk, nienawiść
na tle narodowościowym, rasowym, etnicznym art.256 kk nienawiść na tle
wyznaniowym art.257 kk, bezprawne uzyskanie informacji art. 267 kk,
zniszczenie danych informatycznych art.268 kk, uszkodzenie danych
informatycznych art.269 kk , oszustwa komputerowe art. 287 kk”.
Odrębnym problemem są treści nielegalne i szkodliwe, które możemy
napotkać przypadkowo podczas korzystania z przeglądarki, programu
wymiany plików P2P i innych narzędzi internetowych. Treści na obrazują
przemocz, śmierć, okrucieństwo wobec drugiej osoby czy też zwierząt.
Pojawiają się strony pornograficzne które niosą ogromne zagrożenie dla
młodego pokolenia a mianowicie strony nawołuje do samookaleczeń,
samobójstw jak
i propagujące tak zwany styl pro-ana . Pro – ana inaczej Motyle jest to
styl życia polegający na dążeniu do doskonałości, przejawiającej się
głownie w zachowaniu szczupłej, wychudzonej figury. Ruch Pro-ana jest
bardzo aktywny w Internecie, popularny wśród młodych dziewcząt, które
marzą o idealnej sylwetce. Głównym znakiem rozpoznawczym jest ich
dekalog, który mówi: „bycie chudą jest ważniejsze od bycia zdrowym, nie
będziesz jadła bez poczucia winy, nie będziesz jadła niczego bez
ukarania siebie, chudnięcie jest proste a przybieranie na wadze złe,
bycie chudą i nie jedzenie są dowodami prawdziwej siły, wiem, że waga jest wskaźnikiem sukcesów i porażek”.
Osoby nawołujące to takiego stylu życia stworzyły alfabet motylków,
który w swojej treści jest przerażający gdyż popularyzuje takie hasła
jak: A- anoreksja, moja królowa - upadły anioł, który niszczy moja
duszę, G- głodówka, szczyty wytrzymałości, J – jedzenie surowo
zabronione Z - oznacza wymarzony rozmiar”. Osoby propagujące ten styl życia zakładają blogi namawiające do
przyłączenia się do nich, udzielają w nich porad jak ukrywać jedzenie
przez rodziną . Zamieszczają na swoich pamiętnikach internetowych
zdjęcia wychudzonych modelek, aktorek, jako ideały
do naśladowania.
Jednakże najniebezpieczniejszym zagrożeniem, jakie czyha w Internecie na
dzieci
i młodzieży jest łatwość, z jaką mogą stać się ofiarami przestęp
seksualnych. Pojawienie się
wirtualnej
prostytucji stało się formą zarobku nie tylko dla osób dorosłych, ale i
nieletnich. Nie prowadzi ona do bezpośredniego kontaktu z klientem,
wszystko odbywa się na pośrednictwem Internetu. Materiały erotyczne lub pornograficzne
nagrane z własnym udziałem przekazywane są za opłatą, która jest w
postaci specjalnej waluty danego serwisu, która następnie jest
wymieniana na pieniądze. Jednym z takich serwisów jest np. portal
Sowop.tv, której właścicielem jest firma Czeska Satinar system. Na
stronie tej prezentowane on - line są treści erotyczne i pornograficzne
a, dostępność do niej jest nieograniczona.
Za prezentowanie treści seksualnych oglądający może przekazać tzw.
żetony, które później wymienia się na polską walutę.
Kolejnym pojawiającym się zagrożeniem w
Internecie jest uwodzenie dzieci ( child grooming), jest to proces
manipulacji dzieckiem podczas, którego sprawca się z nim zaprzyjaźnia.
Dziecko, które zaufa sprawcy staje się przez niego manipulowana i
wykonuje wszelkie jego polecenia od robienia sobie nagich zdjęć po
prezentowanie z własnym udziałem treści pornograficznych. W momencie
gdy dziecko chce się wycofać z tej „przyjaźni” oprawca zaczyna je
szantażować, opublikowaniem jego nagich zdjęć na portalach
społecznościowych, na stronach Internetowych szkoły dziecka, lub
przesłaniem rodzicom. Wokół dziecka zaczyna zaciskać się pętla , która
w czasami prowadzi do samobójstw.
Anonimowość w Internecie powoduje, iż znane zjawisko fascynacji
seksualnej dorosłych dziećmi nabrało alarmujących rozmiarów. Problem
pedofilii i pornografii dziecięcej w sieci jest ważną kwestią społeczna.
Niepokojącym zjawiskiem jest zwłaszcza wymiana pornografii dziecięcej za
pośrednictwem grup dyskusyjnych skupiających osoby o zainteresowaniach pedofilskich. Bardzo często takie osoby tworzą
specjalne zbiory zdjęć i filmów o charakterze pedofilskim określając je
mianem kolekcji, przy czym zazwyczaj warunkiem przyłączenia się do danej
grupy dyskusyjnej jest wykazanie się odpowiednim zaangażowaniem w
zbieraniu tego rodzaju materiałów. Wtórnym efektem tych kontaktów jest wymiana poprzez Sieć nie
pojedynczych i chaotycznych zdjęć o tematyce pornografii dziecięcej,
lecz uporządkowane tematy serii . Podejmowane przez nas działania nie
powinny dotyczyć tylko zmian przepisów prawa, skutecznie pozwalających
ścigać sprawców ale też
na rodzicach, nauczycielach, pedagogach spoczywa uświadamianie młodego
pokolenia o istniejących zagrożeniach w sieci. Pomagają w tym
administratorzy stron internetowych oraz moderatorzy,którzy czuwają nad porządkiem oraz
przestrzegania regulaminów witryn, forum, czaterii. Każda informacja,
dotycząca szkodliwych treści, która dociera do nich powoduje ich
blokowanie a także w sytuacjach kiedy popełnione zostaje przestępstwo,
informują organy ścigania.
Ogromną rolę
w ochronie dzieci przed zagrożeniami w sieci
oraz tworzeniem bezpiecznego Internetu odegrał funkcjonujący w ramach
Naukowej
i Akademickiej Sieci Komputerowej punkt kontaktowy Dyżurny.pl .
Otrzymuje on zgłoszenia dotyczące nadużyć i zagrożeń w sieci, reakcja
zespołu jest natychmiastowa począwszy od kontaktu z organami ścigania
jak i podejmowania działań wspólnie a administratorami stron
polegających na blokowaniu niebezpiecznych czy też szkodliwych treści. Z
badań przeprowadzonych przez Fundacje Dzieci
Niczyje wynika, iż :
Ø
91,9 % dzieci korzysta ze stron www,
Ø
92
% korzysta z serwisów internetowych,
Ø
54% dzieci wchodzi na tzw. czaty,
Ø
87%przyznało się , że podaje swój adres e-mail,
Ø
65%podaje swój numer telefonu,
Ø
44% przesyła swoje zdjęcia,
Ø
42
% podaje swój adres zamieszkania,
Ø
54% dzieci przyznało się , że otrzymało propozycję spotkania od osoby ,
którą poznało za pośrednictwem Internetu.
Edukacja dzieci w szkole oraz samych rodziców, którym wydaje się że
dziecko, które korzysta z komputera w swoim domu, w swoim pokoju nie
jest zagrożone. Nic mylnego – stan ten obrazuje książka Lisy Gardner w
której sprawca miedzy innymi mówi „jeżeli Twoje dziecko ma
założony profil na portalu społecznościowym, to ja wiem gdzie chodzi do
szkoły, jakich ma przyjaciół, jakie są jego zainteresowania i o której
kończy zajęcia. Jeśli Twoje dziecko ma w pokoju kamerkę internetową to
ja już jestem w tym pokoju i właśnie teraz namawiam Twoje dziecko by
ściągnęło koszulkę za 50 dolarów”
.
„Agresja elektroniczna , której cechą jest anonimowość i występowanie
niewidzialnej publicznością”,
coraz częściej nabiera na sile. Jedną z form ochrony przed nią jest
edukacja , która uświadomi jednostkę w jaki sposób można się poruszać w
cyberprzestrzeni by nie stać się jej ofiarą .
Bibliografia :
Gardner L.,
Pożegnajmy się, Warszawa 2013.
Pyżalski J.,
Agresja elektroniczna i cyberbullyng - jako nowe
ryzykowne zachowania młodzieży, Kraków 2012.
Akty prawne:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.
U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553).
Źródła internetowe :
www.helpline.org.pl
|